Tradicionalni srpski muzički instrumenti

Kroz istoriju srpskog naroda pesma je često bivala najjače oružje i faktor opstanka i zajedništva. Možemo je nazvati i "čuvarom zaborava" jer je opstajući toliko dugo govorila o nekim davnim vremenima i događajima. Teško da bi samo izvođenje tih pesama bilo toliko upečatljivo i izazivalo u čoveku najdublju emociju, da onaj koji ih izvodi nema podršku u vidu ljudi koji sviraju neki tradicionalni srpski muzički instrument .

Muzički instrumenti čine važan element tradicije jednog naroda, a svako veselje uključuje i obavezne lokalne instrumente. "Zvučno oruđe" ili "produžena ruka svirača" su sve u češći sinonimi za muzičke instrumente. Tokom svog razvoja muzički instrumenti su prelazili fazu od "obredne" do "signalne" sprave, da bi na vrhuncu svog razvoja muzički instrument to zaista i postao u pravom smislu reči.

Muzičke instrumente prema materijalu kao izvoru zvuka i načinu na koji se on dobija možemo podeliti na:

- idiofone (samozvučne) muzičke instrumente: zvono, klepalo, klepetaljke, drombulje, itd.

- membranofone (opnozvučne) muzičke instrumente: bubanj, darabuka, daire, def, begeš, itd.

- kordofone (žičane) muzičke instrumente: tambura, samica, šargija, itd.

- aerofone (vazdušne) muzičke instrumente: ispoljavaju se kao slobodni i duvački instrumenti.

U moru muzičkih instrumenta koji su vezani za naše krajeve mi ćemo vam predstaviti četiri koja su svaki na svoj način i dan danas zastupljeni u različitim delovima Srbije. Ovi instrumenti obavezni su na svadbama, raznim proslavama i kafanama. U kafani Ona moja i brojnim drugim neguje se tradicija domaćeg zvuka, a evo i nekih najpoznatijih domaćih instrumenata.

Truba

Truba kao spada u aerofoni limeni duvački muzički instrument. Srpski narod je trubu prihvatio kao da je oduvek deo njegove tradicije, iako je u naše krajeve doneta tek pred kraj 19. veka, a za to su zaslužni vojni ratnici - bivši trubači. Užice, Čačak, Zaječar, Vranje i Leskovac predstavljaju mesta gde se ovaj muzički instrument posebno razvio nakon Drugog svetskog rata, a kao što je poznato dragačevski Sabor trubača koji se svake godine u čast trube održava u Guči predstavlja jedan od najvećih festivala ove vrste u Evropi i svetu.

Tamburica

Tamburica je žičani muzički instrument koji se javlja u više oblika. Samica, bisernica, prim, bas-prim ili brač, čelavić, bas ili berda i burgija ili kontra, predstavljaju osnovne oblike tamburice.

Osnovna trojka nekog tamburaškog orkestra sastoji se od prima, kontre i čela, dok veliki orkestar sačinjava bas-prim i bas-prim-trio tamburica. Orkestar koji svira ovaj muzički instrument može imati različit broj članova. Kod nas je tamburica karakteristična za Vojvodinu, a sam naziv ovog muzičkog instrumenta javlja se u 14. veku. Festival tamburice se poslednjih godina često održava u selu Deronje (opština Odžaci), odnosno u Novom Sadu.

Frula

Frula predstavlja takozvano sviralo i veoma je rasprostranjena u našem narodu. Dugo se frula pravila od jednog komada drveta, ali se vremenom zbog boljeg usaglašavanja sa drugim instrumentima pravi iz dva dela. Ni jedno srpsko kolo ne možemo zamisliti bez frule, te je jasno da ovaj muzički instrument predstavlja savršenu pratnju ovoj narodnoj igri. Frulu čini prorez koji se prislanja na usne. On se završava oštrom ivicom na poleđini frule. Tu se "seče" vazdušni mlaz i tako se stvara ton. Na svojoj gornjoj strani ovaj autohtoni srpski muzički instrument ima šest otvora za prste, a sa donje strane, postoji još jedan otvor za palac leve ruke. Osnovni prstored frule je durska lestvica.

Gusle

Gusle su gudački žičani muzički instrument karakteristične za naše krševite krajeve (Crna Gora, Hercegovina). One su kroz istoriju bile svedok mnogih teških vremena a oduvek su služile kao pratnja srpskim tradicionalnim epskim pesmama. Izrađuju se najčešće od javorovog drveta, ali i oraha i hrasta.

Uobičajeno je da se izrađuju iz jednog komada drveta i sastoje se iz glave ili ljudske figure, vrata, karlice, čivije i kobilice. Gudalo gusala se pravi od drveta, i to tvrđeg (40 konjskih struna). Specifičan zvuk dolazi od zategute strune i prevlačenja gudalom preko nje.